Vücut ağırlığına bakılmadan, anne karnında ki 37. Haftasını tamamlamadan önce doğan bebeklere; Prematüre yada preterm yenidoğan ismi verilir. Bu bebekler düşük ateş (hipotermi), düşük şeker (hipoglisemi), çeşitli solunumsal sorunlar ve hipoksiye (dokularda oksijenlenme yetersizliği) bağlı dolaşım sistemine yönelik sorunlar yönünden risk altındadır.
Prematüreler doğum haftasına göre üç gruba ayrılmaktadırlar. Bunlar;
- Sınırda prematüre (37 haftalık)
- Orta derecede prematüre (32-36 hafta)
- İleri derecede prematüre (24-31 hafta)
Ve şimdi asıl sorular; Prematüre bebeklerin özellikleri nelerdir? Ve Prematüre bebekler neden risk altındadır? Prematüre bebeklerin bakımı nasıl olmalıdır?
Prematüre bebeklerin özellikleri
- Bu bebeklerin derisi ince, nazik ve parlak pembe-kırmızı renklidir. Cildinde damarlar belirgindir.
- Lanugo denen ve yeni doğanın vücudu kaplayan ince, ipeksi tüyler fazladır.
- Deri altı yağ dokusu yeterince gelişmediğinden derisi buruşuktur.
- Tırnakları yumuşaktır ve parmak uçlarını geçmez.
- Kulakları küçük, kıvrımları az ve yumuşaktır. Bu nedenle kulaklarının üzerine uzun süre yatırılmamalıdır.
- Solunumu düzensiz, zayıf ve diafragmatiktir.
- Ağlaması zayıf ve tiz seslidir.
- Kasların güçsüzlüğüne bağlı çabuk yorulurlar bu nedenle emme gücü ve öksürük refleksi çok zayıftır.
- Genital organları az gelişmiştir.
- Baş, bedene göre çok büyüktür.
- Genellikle vücut ağırlığı 2.500 kg altındadır.
Prematüre bebeklerde görülebilecek sorunlar
- Apne; solunumun 20 saniyeden uzun süre durması olarak tanımlanan bu durum 37. Hafta dolana kadar görülebilen bir sorundur.
- Anemi; kansızlık dediğimiz bu durum demir depolarının yetersizliği, eritrosit (alyuvar) eksikliği, hızlı büyüme, testler nedeniyle sık kan alınması nedeniyle gelişen bir durumdur.
- Hipoglisemi; Glikoz düzeyinin 40mg/dl’nin altına düşmesi olarak tanımlanan bu durumun acilen tedavi edilmesi gerekir. Bu bebekler başta glikojen depolarının yetersizliğinden, beslenme sorunları, hastalıkları ve glikoliz metabolizmasında ki yetersizlikler nedeniyle bu sorunlara maruz kalırlar.
- Hipotermi; Prematürelerin az yağ dokusu içermesi yada glikojen depolarının yetersizliği nedeniyle hipotermiye yani ateş düşmesine eğilimleri vardır.
- Hiperbilirunemi; Prematüre bebeklerde bilirubin yüksekliğine bağlı sarılık görülür yada tam aksine düşük bilirubin seviyelerinde bile kernikterus denen beyin hücrelerine zarar veren sarılık çeşidi oluşması riski fazladır.
- Patent Duktus Arteriosusun kapanmaması; Prematüre bebeklerde sülfaktan denen ve normalde olması gereken madde olmadığından akciğerler tam genişleyemezve pulmoner arterden akciğere kanın gidişi zordur. Bu durum pulmoner arterin hipertansiyonuna neden olur. Ve sonuç olarak duktus arteriosus denen aralık kapanmaz.
- Enfeksiyonlar; prematüreler anneden plasenta yoluyla IgG almayışı veya yetersiz alışı nedeniyle, İmmün yanıt (bağışıklık sistemi) yetersizliği, uzun süre hastanede kalma, beslenme bozukluğu gibi nedenlerden dolayı enfeksiyon riski yüksek bir gruptur.
Prematüre bebeğin bakımı
- Prematüre bebeklerde bakımın amacı; görülebilecek sorunları önleme, uygun beslenme, uygun çevre ortamı sağlama ve sürdürmedir.Prematüre bebeklerin bakımında yapılacaklar şunlardır;
- Solunum sürekli gözlenmeli ve belirtiler izlenmelidir.
- Solunum yolunda tıkanıklık oluşup solunum yavaşlayabileceğinden belirli sürelerle aspirasyon yapılmalıdır. Enfeksiyona aşırı duyarlı olmaları nedeniyle sterilliğe özen gösterilmelidir, enfeksiyona karşı korunmalıdır.
- Prematüre bebeğin cildinin özelliğinden dolayı deri bütünlüğüne dikkat edilmeli (yara veya kesi olmaması durumu), cildin tahriş olmamasına özen gösterilmelidir.
- Bebeğin pozisyonu 2- 3 saatte bir değiştirilmelidir.
- Oda ısısı 26*°*C’den az olmamalıdır.
- Taşınma sırasında bebekler önceden ısıtılmış transport kuvözlerinde taşınmalı ve kuvöz sürekli takip edilmelidir.
- Uygun beslenme sağlanmalı ve en önemli konu olarak aspirasyon önlenmelidir. Eğer ki aspirasyon varsa bu hastalara parenteral yani kateter yoluyla beslenme uygulanır. Fakat bunun olabilmesi için bebekte herhangi bir dolaşım bozukluğu, aşırı sekresyon, merkezi sinir sistemi hastalığı varsa bu yolla beslenme yapılamaz.
- Prematüre bebeğin beslenmesinde ek olarak; D, E, K vitaminleri ve Folik asit verilmelir. Yine bu bebekler uzun süre ağız yoluyla beslenemeyeceklerse amino asit, yağ, karbonhidrat, vitamin ve mineral içeren ve Total Parenteral Nutrisyon (TPN) adı verilen mamaya başlanır.
- Sıcak ve nemlendirilmiş oksijen tedavisi uygulanmalıdır.
- Vücut ısısı kayıpları azaltılmalıdır.
- Anne ile tensel temas sağlanmalıdır. Bu yöntem hem ısı kontrolüne yardımcı olur hemde bebekte psikolojik ve fizyolojik olarak sıcaklık ve bağlanma hissi sağlar.
- Prematüre bebeklerde anne ile bebek arasında ki olumlu anne-bebek ilişkisi dışarıdan başlatılmalıdır.
- Bebekler gelişimlerini tamamlayıp normal vücut ağırlığına ulaştıktan sonra kuvözden dışında da izlenmeye devam edilmelidir.